نقش حقوق در مدیریت شهری و پیوند آن با خدمات عمومی

شهرداری‌ها به‌عنوان نهادهای محوری در اداره شهر، نه تنها مسئولیت ساماندهی کالبدی و خدماتی را بر عهده دارند، بلکه در عرصه حقوقی نیز وظایف خطیری بر دوش آنان نهاده شده است. کارهای حقوقی شهرداری، ستون فقرات مدیریت شهری محسوب می‌شود؛ زیرا هر اقدام اجرایی، از توسعه معابر تا مدیریت پسماند، نیازمند پشتوانه‌ای حقوقی و قانونی است که مشروعیت و کارآمدی آن را تضمین کند.

از منظر حقوق عمومی، شهرداری‌ها در جایگاه «نماینده منافع شهروندان» عمل می‌کنند. تنظیم قراردادهای عمرانی، تصویب آیین‌نامه‌های محلی، نظارت بر اجرای مقررات ساختمانی و حتی دفاع از حقوق شهروندان در برابر تجاوز به فضای عمومی، همگی در چارچوب وظایف حقوقی شهرداری قرار می‌گیرند. این وظایف نه تنها جنبه اداری دارند، بلکه به‌طور مستقیم بر کیفیت خدمات شهری اثرگذارند؛ زیرا بدون انضباط حقوقی، ارائه خدماتی همچون حمل‌ونقل عمومی، مدیریت فضای سبز یا جمع‌آوری زباله، با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

از سوی دیگر، حقوق شهری به‌مثابه پلی میان «قانون» و «زندگی روزمره» شهروندان است. هنگامی که شهرداری با اتکا به قوانین شفاف و قراردادهای منصفانه، پروژه‌های عمرانی را پیش می‌برد، نتیجه آن در قالب خیابان‌های ایمن‌تر، پارک‌های قابل دسترس‌تر و خدمات عمومی پایدارتر در زندگی مردم تجلی می‌یابد. بدین ترتیب، کارهای حقوقی شهرداری نه یک فعالیت صرفاً اداری، بلکه فرآیندی اجتماعی است که عدالت، نظم و توسعه پایدار را در کالبد شهر جاری می‌سازد.

افزون بر این، در جهان امروز که شهرها با مسائل پیچیده‌ای چون آلودگی هوا، تراکم جمعیت و نیاز به زیرساخت‌های هوشمند روبه‌رو هستند، نقش حقوقی شهرداری بیش از پیش اهمیت یافته است. تدوین مقررات نوین برای حمل‌ونقل پاک، مدیریت منابع آب و انرژی، و حمایت از حقوق شهروندان در برابر مخاطرات زیست‌محیطی، همگی نیازمند نگاه حقوقی دقیق و علمی است.

در نهایت، می‌توان گفت که کارهای حقوقی شهرداری، شالوده‌ای است که بر آن بنای خدمات شهری استوار می‌شود. هرچه این شالوده محکم‌تر و علمی‌تر باشد، خدمات شهری نیز کارآمدتر، عادلانه‌تر و پایدارتر خواهد بود. از این رو، حقوق شهری نه تنها زبان قانون، بلکه زبان زندگی شهری است؛ زبانی که اگر درست و دقیق به‌کار گرفته شود، می‌تواند شهر را به فضایی برای زیست انسانی، سالم و متوازن بدل سازد.

ایرج قائدی کارشناس حقوقی شهرداری تهران