هوشمندسازی فرودگاه‌ها در برابر کرونا

از زمانی که خبر گسترش ویروس کرونا در کشورمان اعلام شد، صنعت هوانوردی ایران مانند تمامی جنبه‌های این صنعت در سطح جهان با چالش‌های بزرگی روبرو شد، اما برنامه ریزی برای عبور با حداقل خسارت همراه با تلاش برای انجام طرح‌های در دست اقدام، از جمله راهکارهای مدیریتی بوده که در سطح مدیریت ارشد صنعت فرودگاهی ایران مد نظر قرار گرفته است.

یکی از این اقدامات، برنامه ریزی شرکت برای هوشمندسازی فرودگاه‌ها برای به حداقل رساندن ارتباط فیزیکی در سه سرفصل شامل اقدمات بهداشتی و ارائه تسهیلات، ارائه خدمات با کمترین تماس فیزیکی و فاصله گذاری در این دوران ویژه است.

سیاوش امیرمکری، رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در این باره در گفتگویی تفصیلی با خبرنگار مهر می‌گوید: بر اساس گزارش مراجع بین المللی شیوع ویروس کرونا موجب کاهش ۵۰ درصدی تعداد مسافران و کاهش ۶۰ درصدی درآمدهای فرودگاهی در دنیا شده است. در واقع، از زمان شیوع ویروس کرونا که اواخر سال گذشته رخ داد، دنیا تحت تأثیر قرار گرفت و می‌توان گفت طی ۵۰ سال گذشته از میان هشت بحران جهانی، کرونا بیشترین تأثیر منفی را بر صنعت هوایی داشته است.

زیان ۶۹ میلیون دلاری کرونا به صنعت فرودگاهی ایران / ‏‬ هیچ فرودگاهی تعطیل نشد

زیان ۶.۲ میلیارد دلاری وارد شده بر درآمد خدمات ناوبری هوایی دنیا در شش ماه نخست سال ۲۰۲۰، موضوع بسیار مهمی است که امیرمکری، سهم ایران از این زیان را ۶۹ میلیون دلار اعلام می‌کند و می‌گوید: با پیش بینی مراجع بین المللی، امسال شاهد کاهش ۵۰ درصدی درآمد صنعت هوانوردی دنیا خواهیم بود و تا پایان سال ۲۰۲۴ می‌توان امیدوار بود که به درآمد پایان سال ۲۰۱۹ برسیم.

در حالی که این عضو شورای عالی هواپیمایی کشوری از کاهش شدید پروازها و همچنین درآمد شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری ایران سخن می‌گوید، همچنین تاکید می‌کند که هیچ فرودگاهی به علت گسترش ویروس کرونا تعطیل نشده است و تمامی فرودگاه‌های تحت مالکیت این شرکت آماده خدمت رسانی هستند، موضوعی که در این وضعیت بغرنج، یک خبر امیدوارکننده به حساب می‌آید.

امیرمکری در این باره می‌گوید: شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نه تنها در این مدت فرودگاهی را تعطیل نکرده است، بلکه تمام تمهیدات لازم را به منظور پذیرش مسافران و ایرلاین‌ها با رعایت موازین اعلامی از سوی وزارت بهداشت در این شرایط خاص در دستور کار خود قرار داده است. البته شرکت‌های هواپیمایی گاهی به‌دلیل کاهش تعداد مسافر در برخی از مسیرها، اقدام به لغو پروازها کرده‌اند.

کاهش ۸۰ درصدی پروازهای مسافری در ابتدای امسال

در زمان اوج شیوع کرونا در ابتدای سال ۹۹ پروازهای مسافری کشور بیش از ۸۰ درصد کاهش یافت؛ اما به مرور و با افزایش پروازها در برخی از فرودگاه‌های بزرگ مانند مهرآباد، مشهد و اصفهان، ترافیک آنها به حدود ۶۰ درصد از میزان نشست و برخاست سال گذشته رسید. متأسفانه با آغاز موج دوم این بیماری، شاهد کاهش ترافیک در سفرهای داخلی هستیم. این موضوع در آماری که مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها بیان می‌کند، کاملاً قابل تأمل است.

جزئیات آماری نشست و برخاست هواپیماها در بهار ۹۹

امیرمکری می‌گوید: در فرودگاه مهرآباد نشست و برخاست هواپیماها در سه ماهه ابتدای سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۱ درصد کاهش، اعزام و پذیرش مسافر ۵۳ درصد کاهش و ارسال و پذیرش بار و پست ۵۵ درصد کاهش دارد.

وی افزود: در فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد مشهد میزان نشست و برخاست هواپیما در سه ماهه ابتدایی امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶۶ درصد کاهش، اعزام و پذیرش مسافر ۷۵ درصد کاهش و ارسال و پذیرش بار و پست ۸۰ درصد کاهش داشته است. همچنین در فرودگاه شیراز نشست و برخاست هواپیماها ۵۴ درصد کاهش، اعزام و پذیرش مسافر ۶۱ درصد کاهش و ارسال و پذیرش بار و پست ۶۹ درصد کاهش داشته است اما بیشترین سهم نشست و برخاست فرودگاه‌ها در خردادماه ۱۳۹۹ مربوط به فرودگاه مهرآباد با ۳۵.۵۲ درصد است. از سوی دیگر، در روند عادی بهره‌برداری از فرودگاه‌های کشور، افزایش رشد سالانه حداقل در حدود ۵ درصد پیش‌بینی شده بود که متأسفانه با شروع کرونا نه تنها رشد پیش‌بینی شده محقق نشد، بلکه منجر به کاهش بسیار زیاد فعالیت فرودگاه‌ها و بعضاً عدم بهره‌برداری از زیرساخت‌های ایجاد شده در دوران شیوع کرونا شد که این امر خسارت‌های بسیار زیادی را به شرکت تحمیل کرد. عملکرد فرودگاه‌های تحت مدیریت شرکت نیز بر اساس میزان شیوع کرونا و وضعیت شهرهایی که فرودگاه در آن واقع شده‌اند، از نظر سطح هشدار متغیر بوده است.

بلایی که کرونا بر سر فرودگاه‌های کوچک آورد

اما تبعات کرونا بر صنعت هوانوردی کشور به همین موارد محدود نشده است؛ امیرمکری توضیح می‌دهد: در این ایام در فرودگاه‌هایی که طی سال‌های اخیر راه‌اندازی شده‌اند و همچنین فرودگاه‌های کوچک‌تر، مسافران بسیار کمی تردد کردند و اکثر ایرلاین‌ها پروازهای خود در این مسیرها را لغو کرده‌اند. به‌طور نمونه، بدلیل سطح هشدار بالا و قرمز بودن شرایط طی ماه‌های اسفند ۹۸ و فروردین ۱۳۹۹ تعداد پروازهای داخلی فرودگاه رامسر عملاً به صفر رسید و پروازهای فرودگاه رشت در مسیر تردد به تبریز در کل ابطال و در مسیر مشهد هم بسیار محدود انجام شد. با کاهش تدریجی سطح هشدار این استان‌ها در اردیبهشت و خرداد ماه، عملیات پروازی روند افزایشی یافته و با شیب ملایم در حال گذر به شرایط ثبات قابل اطمینان است.

کاهش ۵۰ درصدی پرواز و ۶۵ درصدی مسافران در سه ماهه امسال

به گفته مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، به‌طور کلی، در سه ماهه نخست امسال نسبت به سه ماهه نخست سال قبل تعداد پروازها حدود ۵۱ درصد و اعزام و پذیرش مسافر حدود ۶۴ درصد کاهش داشته است.

شرکت فرودگاه‌ها چه اقداماتی برای مهار کرونا انجام داد؟

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که جدا از برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای افزایش پروازهای داخلی و عبوری، چه اقداماتی را می‌توان برای انجام سفر سلامت که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، مد نظر قرار داد؟

رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در این باره به این موضوع اشاره می‌کند که ACI (اتحادیه جهانی فرودگاه‌ها) «تجربه سفر سلامت» از طریق مسافرت با کمترین تماس یا بدون تماس را برای جلب اعتماد مسافران هوایی، شعار خود قرار داده است.

وی در خصوص این شعار توضیح داد: در کشور ما نیز با وجود فشارهای مسئولان و نمایندگان استانی و کاهش پرواز و مسافر، هیچ فرودگاهی غیر عملیاتی و تعطیل نشد. مسئولان کشور تشخیص دادند که مسافرت‌های هوایی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی یکی از مسیرهای امن برای جابه جایی در زمان شیوع ویروس کروناست و ما نیز رعایت این اصل را در دستور کار قرار دادیم.»

این مقام مسئول در وزارت راه و شهرسازی می‌گوید: سه سرفصل شامل «اقدامات بهداشتی و ارائه تسهیلات»، «ارائه خدمات بدون تماس یا با کمترین تماس» و نیز «فاصله گذاری فیزیکی در قالب برنامه هوشمندسازی فرودگاه‌ها» عملیاتی می‌شود؛ سرفصل‌هایی که هر یک از آنها بخش مهمی از «تجربه سفر سلامت» را تبیین می‌کنند.

هوشمندسازی فرودگاه‌ها در برابر کرونا به چه معناست؟

به گفته امیرمکری، برای به نتیجه رساندن این سرفصل‌ها و تحقق برنامه هوشمندسازی به همکاری تمام دست اندرکاران فرودگاهی، نهادهای نظامی و انتظامی، شرکت‌های هواپیمایی و شرکت‌های خدمات فرودگاهی (هندلینگ کننده ها) نیاز است. هدف از هوشمندسازی فرودگاه‌ها به حداقل رساندن ارتباط فیزیکی با مسافران است.

کرونا پروژه‌های عمرانی، زیرساختی و ارتباطی شرکت فرودگاه‌ها را متوقف نکرده است

امیرمکری در پاسخ به این سوال که برنامه‌های ارتقای فرودگاه‌ها در این شرایط چگونه پیش می‌رود؟، توضیح داد: ارائه سرویس‌های عملیاتی با وجود کرونا بدون وقفه دنبال می‌شود. نصب سوئیچینگ مهرآباد، ۲۸ پروژه عمرانی در فرودگاه‌ها و ساخت سایت رادار «تنگ ریز» شیراز، از نمونه‌های این اقدامات است.

به گفته مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، با کاهش پروازها، عملیات عمرانی در برخی از فرودگاه‌ها حتی سرعت هم گرفته است. به‌طور کلی شیوع کرونا باعث کاهش تقاضای سفرهای هوایی، کاهش فرکانس پروازی شرکت‌های هواپیمایی و در نتیجه کاهش استفاده از امکانات و زیرساخت‌های فرودگاهی شده است.

برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت شرکت فرودگاه‌ها برای مقابله با بحران کرونا

وی تأکید کرد: برای مقابله با چنین شرایط بحرانیِ بی‌سابقه و پیش‌بینی نشده‌ای، شرکت فرودگاه‌ها در قالب دو برنامه کوتاه مدت و بلند مدت را در دستور کار قرار داده است. برنامه‌های کوتاه مدت شامل: «ایجاد امکانات و شرایط لازم برای ضدعفونی کردن اماکن و تب‌سنجی مسافران و کارکنان، رعایت فاصله فیزیکی، استقرار تجهیزات و دستگاه‌های ضدعفونی دست کارکنان و مسافران، به‌کارگیری جداکننده‌های نایلونی، تعطیلی اماکن، تسهیلات و امکانات غیر ضروری، ایجاد محدودیت برای دسترسی به بخش‌های بلااستفاده ترمینال‌ها، انجام تست‌های پزشکی و تمهیدات لازم برای آزمایش کرونا و ارائه دستورالعمل‌ها و ضوابط راهنما» است.

همچنین دو برنامه بلند مدت شامل: «ترویج فرهنگ سلامتی و رعایت بهداشت، گسترش و استفاده از سیستم‌های اتوماسیون و کاهش حضور نیروی انسانی و تعاملات نزدیک بین مسافران و پرسنل از طریق ابزارهای «Touch Less» (بدون لمس) ، برقراری تعامل پایدار با وزارت بهداشت و مسئولان مربوطه، تعیین و بازتعریف نقش‌ها و مسئولیت‌های واحدها و سازمان‌های مختلف، بازتعریف قراردادهای بهره‌برداری از اماکن فرودگاهی و بازطراحی جریان حرکت مسافر در ترمینال‌های مسافری» در دستور کار شرکت فرودگاه‌ها قرار دارد.

همه فرودگاه‌ها زیان ده هستند / ‏‬ فرودگاه‌های بین المللی، بیشتر

واقعیت این است که به طور کلی عملکرد همه فرودگاه‌ها با توجه به شرایط ناشی از کرونا با ضرر و زیان مواجه بوده است ولی با توجه به شرایط، بیشترین ضرر اقتصادی به فرودگاه‌هایی وارد آمده است که دارای پرواز بین‌المللی بوده‌اند، به طوری که عملاً بهره‌برداری از ترمینال‌های بین‌المللی به حداقل رسیده و حصول منابع درآمدهای مستقیم ناشی از پروازهای بین‌المللی و درآمدهای غیرمستقیم مربوط به واگذاری اماکن و محل‌ها از قبیل پارکینگ، CIP و… کاهش چشمگیری داشته است.